Niet Weerhouden - The Making Of

"Toch knap. Ik zou het niet kunnen, zo'n boek schrijven," zei hij terwijl hij het testexemplaar door zijn handen liet dansen. "Ben je daar lang mee bezig geweest?" Ik kon eigenlijk niet anders dan mijn hoofd schudden. "Het is maar wat je lang noemt." Dat was het beste antwoord dat ik hem kon geven. Persoonlijk vond ik dat het schrijven van 'Niet Weerhouden' enorm vlot is gegaan, zeker in vergelijking met mijn eerdere werken, 'Cecilia's World', 'Gehucht' en 'I Do Not Want This'. Dat laatste is zelfs nog niet af geraakt, dus daar gaan we verder over zwijgen. 
Wat is lang en wat is snel? Er lagen Covid-19-boeken in de winkel op de eerste dag na de eerste lockdown. Dat is snel. Zo'n rotvaart liep 'Niet Weerhouden' nu ook weer niet, maar het is best wel vlot gegaan, als ik eerlijk moet zijn. "Ik denk dat ik er een zestal maanden aan heb gewerkt." Dat was een kleine leugen. Het waren vijf maanden. Vijf maanden, zes dagen per week van tien uur 's avonds tot drie uur 's nachts, plus spellings-, censuur en continuïteitscontrole in de namiddagen. En dan moesten de grafische, juridische en fiscale details nog komen.
"Ja, er komt wel wat bij kijken," zuchtte ik. Dat was geen leugen.

1.   Wat voorafging
Net zoals veel landgenoten zat ik technisch werkloos thuis maar verveling heeft nooit een kans gekregen. In plaats van met mijn hoofd tegen de muren te bonken of lockdownfeestjes te organiseren, hield ik me bezig met muziek en met schrijven. 'Cecilia's World' was al enige tijd op de markt en ik deed mijn uiterste best om 'I Do Not Want This' af te werken. maar ik merkte dat ik de Engelse taal een beetje beu begon te worden. Ik wilde weer naar mijn moedertaal. Voor corona bestond, was ik aan 'Gehucht' begonnen, een thriller met gevoel voor humor. Mijn vrouw en de andere vrijwillige testlezers waren enthousiast over het verhaal, waardoor alles in gang werd gezet om het boek in productie te laten gaan.

Maar net daar liep het mis. Het leek alsof bovennatuurlijke krachten de publicatie van 'Gehucht' wilden tegenhouden. De grafici werkten niet mee. Het coronavirus legde de hele samenleving lam. Het benodigde statuut en de daarbij horende kosten vormden plots een te groot risico. De tekst is zelfs nooit ter controle uit de printer gerold want plots was alle inkt op. Het universum keerde zich tegen mijn Nederlandstalige debuutroman, dus de novelle ging de koelkast in. Wat volgde was een korte maar vrij deprimerende periode. Ik schreef niets meer en maakte geen muziek meer, maar mijn Sim woonde wel in een prachtig huis op een tropisch eiland. Zo spendeerde ik mijn nachten. Overdag hield ik me bezig in de keuken en ik moet nu wel zeggen, dat koken gaat me wel goed af tegenwoordig.

Ze zeggen wel eens dat het bloed kruipt waar niet gaan kan, en, al mijn kookkunsten ten spijt, begon ik uiteindelijk weer teksten uit mijn vingers te toveren. Er kwamen nieuwe muziekrecensies, een oude hobby van mij, enkele columns en uiteindelijk ook een idee voor een nieuw boek. Een titel was er nog niet maar het zou een spannende roman worden waarin het lot van twee hedendaagse families werd bepaald door een voorval op het einde van de tweede wereldoorlog. Er werd een tekstbestand gemaakt met de hoofdpersonages en de blauwdruk van het plot. Er werden namen voor gemeenten verzonnen (ik werk altijd met fictieve plaatsen) en uiteindelijk werd heel de zooi in de vuilnisbak gekieperd wegens te complex om er iets deftigs van de maken.

Hello darkness, my old friend...

---

Een ontwerp voor de cover van 'Gehucht'

2. Van idee tot plot

Erger nog dan het vernietigen van een idee voor een verhaal, is de afwezigheid van een alternatief. Er was niets. Geen plot, geen personages, geen fictieve steden. Nul. Maar ik wilde schrijven. Het kon me eigenlijk niet schelen wat dus ik smeet maar een berg woorden naar de computer om ze te publiceren op mijn website of op Merchants Of Air. Niet alles kwam op het web terecht, soms waren de columns die ik schreef gewoonweg niet voor publicatie vatbaar. Letterlijk. Ik heb wat literair afgevloekt, deze zomer.

Uiteindelijk was het één van die columns die de aanzet gaf tot 'Niet Weerhouden'. Ik zat in de zetel, Eline zat naast me. Allebei staarden we naar het lege tekstbestand op het scherm. "Waarover ga ik nu schrijven, dedju?" Naast me ging een kopje aan het ratelen en kwam die ene vuige, scherpe en venijnige column over de VDAB naar boven. Eline zei het op haar prachtige, serieuze manier. "Waarom niet over de lijdensweg van een werkzoekende?" Heb ik al vermeld dat mijn vrouw een genie is? 

Het was negentien augustus. Haar woorden waren nog niet koud of de eerste namen verschenen op het tekstbestand. Maarten werd het hoofdpersonage. Het was een willekeurig gekozen naam, mogelijk onbewust geïnspireerd door de protagonist in 'Hersenschimmen' van Bernlef of door een vroegere collega van mij. De achternaam, Vanhamel, komt overigens rechtstreeks van de keeper van Beerschot. Niet dat voetbal zo'n grote inspiratiebron is maar Mike Vanhamel is een vet coole gast. Op de lijst verschenen ook de namen van de huisgenoten van Maarten: Dariya en Frederik, zijn beste vrienden, en Marcel, de uitkeringstrekkende dronkaard op het gelijkvloers. Zijn nichtje Lena kwam erbij en de buurvrouw, Madam Kuch, kreeg haar welverdiende plek in de literaire geschiedenis. We konden beginnen.

Ik twijfelde nog eventjes over de opzet. Een begin vinden is eigenlijk nog moeilijker dan een einde verzinnen. Om een beetje inspiratie op te doen, bladerde ik door mijn eigen werkzoekgeschiedenis. Ik gooi zelden e-mails weg, dus typte ik 'Niet Weerhouden' (Eline had ook meteen de titel voorgesteld) in de zoekbalk. Daar verschenen ze in volle glorie. De "neen, dank u" e-mails. De afwijzingen. De gortige hovaardigheid van de arbeidsmarkt. Deze e-mails komen letterlijk terug in 'Niet Weerhouden'. Elk hoofdstuk van dit boek begint met een dergelijke e-mail, op functieomschrijvingen en namen na rechtstreeks gekopieerd van de e-mails en brieven die ik tijdens mijn eigen zoektochten naar werk heb ontvangen. Dus als u tijdens het lezen van dit boek denkt "dit kan toch niet, zo'n antwoord krijgt geen enkele sollicitant": jawel. 

De aanzet was gegeven. Na die eerste e-mail volgde het eerste gesprek met Valerie, zijn bemiddelaar, en vanaf dan is het heel snel beginnen gaan. Op vijfentwintig augustus werden de eerste hoofdstukken naar mijn vaste testlezeressen gestuurd. Twee dagen later was ik drie hoofdstukken verder. Van de initiële plannen voor het plot bleef eigenlijk niets meer over, behalve de hechte vriendschap tussen de hoofdpersonages. Het leek wel alsof Maarten zijn eigen verhaal aan het schrijven was, los van de harde realiteit die als rode draad door het boek loopt. Geloof het of niet, maar sommige scènes kwamen voor mij ook als een complete verrassing, en sommige uitspraken van Maarten al zeker. 

---

Ik kan me niet meer precies herinneren waar en wanneer Eline opnieuw met een van haar alles in gang zettende meningen kwam aanzetten, maar wat ze zei, sloeg in als een bom. "Volgens mij is 'Niet Weerhouden' een krachtiger debuut dan 'Gehucht'," mompelde ze. Meteen voegde ze eraan toe dat ze 'Gehucht' een sterk boek vond, maar dat het nieuwe verhaal een veel grotere impact zou kunnen hebben. Gewoon omdat het zo uit het leven gegrepen is. "Het is een uniek onderwerp voor een roman en toch zo herkenbaar voor iedereen die werk heeft moeten zoeken." Ze had gelijk. Dat heeft ze vaak. Meteen begreep ik ook waarom de publicatie van 'Gehucht' er geen zin in had gehad en waarom alles rond 'Niet Weerhouden' heel wat eenvoudiger liep. De ideeën kwamen vanzelf. Het verhaal raasde haast vanzelf verder. Grafici had ik niet nodig, een bijna letterlijke kopie van een e-mail uit mijn inbox volstond als cover. Drukkerij Baskerville bood aan me te helpen met de technische details.

​De gok werd plots heel wat minder groot.

---

Trots poseren met het testexemplaar

3. Een leerproces als een ander

Wat moest gebeuren, is dus uiteindelijk ook gebeurd. Ondanks alles is 'Niet Weerhouden' mijn officiële debuut. Alle tekenen hebben al die tijd in die richtig gewezen. 'Cecilia's World' was een goed boek maar er waren enkele problemen mee. Het omzetten naar e-book was rampzalig, net als het drukklaar maken. Van grafische vormgeving heb ik weinig pap gegeten. Hoe ik zoiets fiscaal moest aanpakken, wist ik niet. Als ik eraan terugdenk, zou ik het nu heel anders hebben aangepakt. En dat is precies wat ik met 'Niet Weerhouden' heb gedaan. Ik ben naar een boekhouder gestapt waardoor het boek via mijn eigen uitgeverij uitkomt. Zamp Makely.

Ik heb het lot van de boeken in de professionele handen van drukkerij Baskerville gelegd. Ook voor hen heeft het lang geduurd alvorens er iets tastbaars op de plank lag, want ik ben voor een heel ander project bij hen terecht gekomen. Dat project komt er nog van maar daar hebben we het in de toekomst nog wel eens over. Baskerville verdient een pluim. Ook zij hebben me één en ander geleerd waardoor alles in de toekomst weer een beetje gemakkelijker zal worden. Via mijn werk bij Standaard Boekhandel heb ik dan weer de juiste mensen in mijn netwerk gevonden om het kleinood over heel Vlaanderen te verdelen. Ik heb uren gespendeerd aan het her-layouten zodat 'Niet Weerhouden' geschikt is voor alle e-book-providers. De pers is op de hoogte en de promotiecampagnes zijn voorzichtig begonnen. De trein rolt en ik zit lekker zelf in de cockpit.

Het schrijven van 'Niet Weerhouden' was eigenlijk kinderspel. Het zou goed kunnen dat het boek zelf al lang klaar zat maar dat het gewoon aan het wachten was tot ik genoeg ervaring en zelfvertrouwen had opgedaan om het geheel tot een goed einde te brengen. Dat is nu gelukt, vind ik, en ik vind ook dat ik hier best trots op mag zijn. Niet alleen op het originele thema en de grote dosis humor maar ook en vooral op het feit dat ik weer immens veel heb bijgeleerd. Trots ook op hoe Eline en ik ons als een hecht team achter dit project hebben gezet. We hebben samen veel woelige waters doorzwommen en de nodige tegenslagen gekend in ons leven, maar de onvoorwaardelijke steun en de eeuwige hulp die we elkaar elke dag opnieuw geven, zorgt ervoor dat we altijd zullen blijven verbeteren, in alles wat we doen. Als dat geen sterke drijfveer is, dan weet ik het ook niet meer.

---